Tesbihin Kısımları ve Habbe(Tane) Şekilleri

Kıymetli tesbih sever dostlarım, turktesbihci.com‘da tesbih hatıralarımın yanı sıra atölye etiketi altında teknik bilgiler içeren yazılar da yazacağım inşallah. Atölye etiketli ilk yazımda; tesbihin kısımları ve habbe şekilleriyle alakalı kısa, öz bilgi vermeye çalışacağım.

Sanatçı insan; ahengi, uyumu, resmi, şiiri, doğayı.. sever ve bunlara da farklı gözle bakar derdi babam. “Bir fotoğrafa baktığı zaman ondaki en ince ayrıntıları görüyorsa, bir manzaraya baktığında kimsenin farketmediği bir ayrıntıyı farkediyorsa, yaptığı eserler seni etkiliyorsa, zevk alıyorsan, saatlerce bakıyorsan o esere; işte o sanatçıdır.” derdi.

Geçenlerde Oktay Rıfat HOROZCU’nun bir şiirini okudum ve çok hoşuma gitti. Sizlerle de paylaşıyorum.

HAYRANLIK  
 Ne güzel enseyi geçmemesi saçların,
 Alnımızda bitmesi.
 Tane tane olması kirpiklerin,
 Tel tel olması kaşların.
 Ne güzel insan yüzü,
 Elmacık kemiği ve on parmak.
 Ya dünyamız, bütün bu mevsimler,
 Bulutlar, telli kavak
 Ya İstanbul...
 OKTAY RİFAT HOROZCU
 

Yapılan her eserde insan ahenk arıyor, ahenk onu güzel yapıyor. Şair “Ya İstanbul” demiş. Benim de aklıma ‘‘Ya tesbih’’ geldi. Tesbihte bir ahenk yok mu? Elbette var. Şimdi biraz da tesbihin ahenginden, kısımlarından bahsedelim. Habbelerinden, duraklarından, imamesinden, hatimesinden…

Kendi yapımım olan, 8×10 mm ölçülerinde bir abanoz ağacı tesbih üzerinden açıklamaya çalışacağım.

Tesbihin Kısımları;

Habbe: Tesbihin tanelerini oluşturan, yuvarlak(Küre), beyzi, tombul beyzi, yumurta kesim, kesme, şalgami, damla… gibi kesimlerle şekillenen kısımdır. Bu kesimlerden de bahsedeceğim inşallah.

İmame: Tesbihin habbeleriyle ahenkli olacak şekilde şekillendirilerek, tesbihimizin tanelerini bir arada tutan, başlangıcı ve sonu belirleyen kısımdır. 

Durak: Tesbih tanelerinin aralarına konulan, yapılacak zikire göre aralıklandırılan kısımdır. Örneğin; namaz tesbihleri 99 taneli olur ve 33 tanede bir durak ile işaretlenir. 

Düğümlük: İmamemin ucunda bulunan, tanelerin aralıkları bozulmaması için konulan bir kısımdır. Aynı zamanda düğüm kısmını gizlemede de kullanılır. Fren olarak da adlandırılmaktadır. Tesbihdeki ahengin önemli bir unsurudur.

Ara Taneler: Ara taneler; Osmanlı örme kamçı denilen modellerde olur. Bu taneler ahengi sağladığı gibi, zikirde de önemli bir amacı vardır aslında. Dedemden biliyorum; tesbihi zikirle tamamlayınca bu ara tanelerden bir tanesi düğümlüğe yaklaştırır, diğer tanelerden ayırır, böylelikle tesbihi kaç defa döndüğünü bilirdi.

Çoğu insan süs olarak görsede, aslında böyle bir amacı vardır.

Tepelik: Hitame, hatime de denilir. Farklı söylemleri vardır. Eskilerin dediği Hatime dir. Hatim kelimesinden getir. Bitme, son anlamı vardır. Tesbihin son kısmıdır. 

Çivi: Çivi denilen kısım; ipin son tarafının ustalıkla gizlendiği kısımdır. Hatime kısmına çivi gibi girdiği için bu ismi almıştır. 

Usta İmzası: Ara parçada denilir. Günümüzde usta sayısının artması ve türk tesbihlerin artık bir kalıba oturmuş olması, ustasını anlamamızı güçlendirmektedir. Eskiden usta az olduğundan, her ustanın kendine has bir imame çekişi(yapışı), tane yuvarlayışı varmış. Tanesinden, çektiği imameden ustasını hemen her tesbih sever anlarmış. 

-Günümüzde yok mu böyle ustalar? 

-Elbette var.

 Sözüm kesinlikle onlar için değil. İmza, bizim gibi ortalama ustaların işidir. 🙂

Püskül:  Osmanlı örme yapılmayan tesbihlerde kullanılır. İp, gümüş, altın gibi malzemelerden yapılabilir. Adı üzerinde püskül şekli vardır. Tesbihe hoş bir görüntü katar.

Yazıyı daha fazla uzatmak istemiyorum. Habbe şekillerini de diğer yazıda anlatalım inşallah. Sağlıcakla kalın.

Enes Amca

4 thoughts on “Tesbihin Kısımları ve Habbe(Tane) Şekilleri

  1. Enes Bey,

    Atölye serinizi başlattığınıza çok sevindim. İlgiyle takip edeceğimiz bir bölüm olacak gibi görünüyor.
    Yazılarınızın devamını bekliyor iyi çalışmalar diliyorum.

    1. Hakan bey, yorumlarınız beni çok memnun ediyor. Teşekkür ederim. Eksiklerimiz mutlaka var. Zamanla eklemeler de yapılabilir. Aklımıza gelmeyen veya yanlış anlaşılabilecek kısımlar varsa, değerli katkılarınız bizi memnun edecektir.

  2. Enes Amca, yazı stiliniz çok iyi. Yazınıza siirle duygu katarken görsellerle anlamamıza yardımcı oluyorsunuz. Hangi kategoride olursa olsun yazılarınızı sabırsızlıkla bekliyorum. 💙

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir